سریع‌ترین روش برای آگاهی از میزان چاقی و لاغری چیست؟ آیا برای افزایش اطلاعات خود درباره میزان اضافه یا کمبود وزن، حتما باید به پزشک مراجعه کرد و نمی‌توان در منزل آن را محاسبه کرد؟ راحت‌ترین و آسان‌ترین روش برای اندازه‌گیری میزان چاقی و لاغری قبل جراحی‌هایی مانند لیپوماتیک و ابدومینوپلاستی، محاسبه شاخص توده بدنی یا همان BMI است. شما با در دست داشتن قد و وزن خود به راحتی می‌توانید BMI خود را محاسبه و در نهایت آن را با نمودار استاندارد جهانی مقایسه کنید. برای این کار لازم است از قبل با برخی از نکات BMI آشنا شوید تا با آگاهی بیشتر بتوانید شاخص توده بدنی خود را با نمودار مقایسه کنید و به نتیجه درستی از این مقایسه برسید.
BMI همه چیز را نمی‌گوید!
شاخص توده بدنی، فرمولی برای اندازه‌گیری حدودی وضعیت چاقی یا لاغری شماست و می‌توان گفت به صورت کلی وضعیت سلامت بدن شما را بررسی می‌کند. سوالی که پیش می‌آید اینجاست که آیا BMI روشی مطمئن برای این محاسبه است؟ خیر. بسیاری از پزشکان بر این باورند BMI یک روشی قدیمی است و نمی‌توان به تنهایی از آن برای بررسی وضعیت بدن استفاده کرد. در ادامه برخی از ناگفته‌های مهم درباره نکات BMI را با یکدیگر بررسی خواهیم کرد.
نکات BMI درباره توزیع چربی در بدن
بعد از محاسبه BMI شما می‌توانید از میزان چاقی یا لاغری خود آگاه شوید؛ اما شاخص توده بدنی به شما درباره اندامی که دچار اضافه وزن است چیزی نمی‌گوید. ممکن است افزایش چربی بدن شما در ناحیه ران و باسن باشد که در این صورت جای نگرانی نیست و خطری سلامت بدن شما را تهدید نمی‌کند.
از طرفی احتمال دارد این اضافه وزن فقط در ناحیه شکم و پهلو دیده شود که به علت وجود اندام‌های مهم در این نواحی، امکان اختلال در عملکرد آنها وجود دارد؛ بنابراین مهم است پس از بررسی میزان اضافه وزن توسط شاخص توده بدنی، ناحیه آن نیز مشخص شود.
علاوه‌بر این ممکن است برخی افراد شاخص توده بدنی بالایی داشته باشند؛ اما این بالا بودن BMI به علت ساختار عضلانی بدن آنها باشد. این مورد در ورزشکاران بسیار رایج است زیرا معمولا حجم عضلات این افراد بالاست و این موضوع باعث بالا بودن BMI آنها می‌شود.
نکات BMI درباره تاثیر سایر بیماری‌ها
ممکن است بعد از اندازه‌گیری BMI و مقایسه آن با نمودار استاندارد جهانی، متوجه شوید شاخص توده بدنی شما کاملا نرمال است و درگیر چاقی یا لاغری بیش از حد نیستید. حتی در این شرایط نیز ممکن است از بیماری‌هایی مثل چربی خون، فشار خون بالا و… رنج ببرید؛ بنابراین نمی‌توان گفت کسی که شاخص توده بدنی نرمالی دارد، بدنی کاملا سالم دارد. شاید بتوان گفت چاقی مفرط در بروز چربی خون، فشار خون و بیماری‌هایی از این قبیل نقش دارد؛ اما فشار خون بالا حتما به معنای چاقی نیست. پس علاوه‌بر عدد به دست آمده از شاخص توده بدنی باید به سایر نکات BMI و تست‌های سلامت فیزیکی نیز توجه کنید.
از مشورت کردن با پزشک غافل نشوید!
فرض کنید در منزل با استفاده قد و وزن خود و به کمک یک ماشین حساب، شاخص توده بدنی را اندازه‌گیری کردید. آیا رسیدن به این عدد به تنهایی می‌تواند وضعیت بدن شما را نشان دهد و نیازی به مراجعه به پزشک نیست؟ در پاسخ به سوال باید بگوییم خیر. مسائل و موارد مختلفی روی وزن و در نتیجه شاخص توده بدنی شما تاثیر می‌گذارد که نباید از آنها غافل شوید.
برای مثال فرض کنید BMI فردی به صورت ناگهانی افزایش یافته است. اگر این فرد به پزشک متخصص مراجعه نکند ممکن است با گرفتن رژیم‌های غیر اصولی به سلامت بدن خود آسیب بزند. این در حالی است که زمانی که شما به پزشک مراجعه می‌کنید، متخصص تمام موارد و مشکلات احتمالی را بررسی می‌کند. برای مثال ممکن است شما درگیر بیماری‌های تیروئیدی شده باشید و در واقع منشا این اضافه وزن تیروئید شما باشد.
زندگی سالم؛ تنها به وزن افراد مرتبط نیست!
به صورت کلی پزشکان معتقدند عوامل مختلفی روی وزن شما تاثیر می‌گذارند و هر نوع کاهش یا افزایش وزن را نباید فقط به میزان تغذیه و رژیم غذایی ربط داد. اگر بخواهیم درباره یک زندگی سالم صحبت کنیم باید سه فاکتور وزن متعادل، آمادگی جسمانی مناسب و میزان استرس را در کنار هم بررسی کنیم. توجه به نکات BMI نیز باعث می‌شود عوارض احتمالی کاهش یابد و فرد زندگی سالم‌تری داشته باشد.
خطر تغییرات شاخص توده بدنی
درست است که می‌گوییم در کنار اندازه گیری BMI باید بسیاری از موارد بررسی شود و در نهایت با توجه به شرایط کلی بدن افراد، درباره اضافه وزن یا لاغری آنها تصمیم‌گیری شود؛ اما از نتایج به دست آمده از BMI می‌توان به وضعیت کلی بدن پی برد.
عوارض افزایش BMI
اگر عدد به دست آمده از محاسبه BMI از حد معمول آن بیشتر باشد احتمال ابتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت، سنگ کیسه صفرا، بیماری‌های قلبی و عروقی، آرتروز، آپنه خواب (وقفه در تنفس به ویژه در شب) و… وجود دارد. علاوه‌بر این بالا بودن بیش از حد BMI (چاقی کلاس 3)، خطر مبتلا شدن به سرطان‌های مختلف مثل سرطان مری، پانکراس، سینه، کولورکتال، کلیه و… را هم افزایش می‌دهد.
برای جلوگیری از درگیر شدن با چنین بیماری‌هایی پیشنهاد می‌کنیم پس از اندازه‌گیری BMI و مقایسه آن با نمودار استاندارد جهانی و تشخیص بالا بودن نتیجه به پزشک مراجعه کنید. ماری هدبرگ، دستیار مدیر تغذیه بالینی در MD Anderson معتقد است بین افزایش BMI با احتمال بروز سرطان در افراد رابطه‌ای مستقیم وجود دارد. پس حتما باید به این نکات BMI توجه کنید و بالا و پایین شدن بیش از حد BMI را جدی بگیرید.
عوارض کاهش BMI
همان‌طور که افزایش بیش از حد شاخص توده بدنی خطرناک است، پایین بودن آن نیز مشکلات دیگری را برای بیمار به همراه دارد. پوکی استخوان (کاهش استقامت بدن)، ضعف سیستم عصبی (افزایش احتمال عفونت بدن)، ناباروری، کم خونی، سوء تغذیه و… از عوارض کاهش بیش از اندازه شاخص توده بدنی هستند.
BMI یک ابزار است!
BMI ابزاری است که به شما کمک می‌کند متوجه شوید آیا وزن و قد شما با یکدیگر هماهنگ هستند یا خیر. شاخص توده بدنی با یک محاسبه ساده و از طریق تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد شما (بر حسب متر) به دست می‌آید. واحدهای دیگر اندازه‌گیری BMI پوند (برای وزن) و اینچ (برای قد) هستند. بعد از به دست آوردن شاخص توده بدنی خود، می‌توانید از نمودار استاندارد BMI استفاده کنید و از شرایط بدن خود آگاه شوید. محدوده شاخص توده بدنی و معانی آنها به شرح زیر است:
- 18 یا کمتر: کمبود وزن
- بین 18 تا 25: سالم و نرمال
- بین 25 تا 30: اضافه وزن
- بالاتر از 30: چاق
دسته آخر نیز به سه دسته کلاس 1، کلاس 2 و کلاس 3 تقسیم‌بندی می‌شوند. کلاس 1 شامل توده بدنی بین 30 تا 35، کلاس 2 بین 35 تا 40 و در نهایت کلاس 3 شامل افرادی با شاخص توده بدنی بالای 40 می‌شود.
اهمیت توجه به نکات BMI
در بسیاری از موارد بهتر است با توجه به نکات BMI نتایج این تست را بررسی کنید و حتی برای انجام بسیاری از جراحی به ویژه جراحی‌های زیبایی، محاسبه آن ضروری است. پزشکان مجرب در کلینیک به‌نام زیبایی ماکان، قبل از انجام هر عمل زیبایی BMI بدن بیمار و سایر شرایط جسمانی ایشان را بررسی می‌کنند تا با توجه به آن بهترین روش جراحی را انتخاب کنند.
